गव्हाच्या भरघोस उत्पादनासाठी पहिले पाणी आणि खत व्यवस्थापन संपूर्ण माहिती. गव्हाचे पीक चांगले येण्यासाठी पेरणीनंतरचे पहिले पाणी (सिंचन) अत्यंत महत्त्वाचे ठरते. महाराष्ट्रातील मध्यम ते भारी जमिनींसाठी, पेरणी झाल्यावर साधारणपणे १८ ते २१ दिवसांच्या दरम्यान पहिले पाणी देणे हे सर्वात योग्य मानले जाते. या विशिष्ट वेळेत पाणी दिल्यास गव्हाच्या रोपाला जास्तीत जास्त फुटवे (Tillering) फुटण्यास प्रोत्साहन मिळते आणि पिकाची वाढ जोमदार होते. ही वेळ साधल्यास पीक सशक्त होते, ज्यामुळे अंतिम उत्पादनात लक्षणीय वाढ होते.
युरियाचा संतुलित वापर आणि त्याचे फायदे.
पहिले पाणी देताना योग्य खत व्यवस्थापन करणे आवश्यक आहे. गव्हाला जास्तीत जास्त फुटवे फुटण्यासाठी आणि पिकाची वाढ जलद होण्यासाठी, पहिल्या पाण्यासोबत प्रति एकर ३० किलो युरिया देणे महत्त्वाचे आहे. युरिया हे नत्र (Nitrogen) देणारे खत आहे, जे पिकाच्या शाकीय वाढीसाठी (vegetative growth) आवश्यक असते. युरियाच्या वापरामुळे पिकाची हिरवळ वाढते, फुटव्यांची संख्या वाढते आणि एकूणच पिकाची गुणवत्ता सुधारते, ज्यामुळे आपल्याला अपेक्षित उत्पादन मिळते.
पोटॅश आणि सूक्ष्म अन्नद्रव्यांचे पूरक नियोजन.
जर तुम्ही पेरणी करताना डीएपी (DAP) किंवा पोटॅशचे प्रमाण कमी असलेले कोणतेही खत वापरले असेल, तर पहिल्या पाण्यासोबत युरियासोबत १५ ते २० किलो पोटॅश मिसळून देणे फायद्याचे ठरते. पोटॅशमुळे दाणे भरण्याची क्षमता सुधारते, दाण्यांचा दर्जा वाढतो आणि पिकाची रोगप्रतिकारशक्ती देखील वाढण्यास मदत होते. या मुख्य खतांसोबत, पिकाच्या वाढीसाठी आणि उच्च गुणवत्तेच्या उत्पादनासाठी झिंक सल्फेट सारख्या सूक्ष्म अन्नद्रव्यांचा (micronutrients) वापर करणे देखील आवश्यक आहे. अशा प्रकारे संतुलित खत व्यवस्थापन केल्यास गव्हाचे उत्पादन निश्चितच वाढते.
